Veenbrand

Het blijft rommelen in de universitaire wereld. In De Groene Amsterdammer van deze week staat een uitgebreid artikel over de bedrijfscultuur aan de Vrije Universiteit. Die wordt in toenemende mate een diplomatie- en publicatiefabriek, ferm in de greep van managers die iedere herinnering aan klassieke academische waarden willen uitroeien. Dat leidde tot interne protesten, waarna rector magnificus Lex Bouter in maart jl. opstapte. Inmiddels is zijn plaats ingenomen door Frank van der Duyn Schouten, die aan de Universiteit van Tilburg zijn sporen heeft verdiend door in 2006 Diederik Stapel binnen te halen en hem daarbij onalledaagse financiële tegemoetkomingen te gunnen.

Gisteravond  was Roos Vonk weer eens te gast bij Pauw & Witteman. Een opiniebijdrage die ze in 2010 in de Volkskrant had geschreven was gebruikt voor het havo-eindexamen. Kamerleden van het CDA vonden dat dit niet door de beugel kon: het was toch gebaseerd op door Stapel aangeleverde verzonnen gegevens? Niet dus, ze hadden niet goed opgelet. Dit stuk dateerde van een jaar eerder. Vonk wilde dit graag even publiekelijk rechtzetten, en tegelijkertijd zowel het dierenwelzijn als zichzelf promoten. De associatie met Diederik Stapel blijft haar in de publieke opinie achtervolgen, maar haar collega's op de universiteit 'begrijpen het helemaal'. In de wetenschappelijke wereld is ze dus gerehabiliteerd, was de suggestie. Met haar vorige optreden bij Pauw & Witteman bewees ze haar vakgebied bepaald geen dienst, o.a. door haar uitlating dat je pas kritisch naar je onderzoek gaat kijken als de uitkomsten niet zijn wat je ervan verwacht had. Het voortdurend zoeken naar bevestiging (confirmatiebias) staat sinds het rapport van de commissie-Levelt bekend als een vorm van 'slodderwetenschap'. Zouden haar meer serieuze collega's in de sociale psychologie blij zijn met Vonks optredens bij P&W?

En de sociologen in Nederland hebben genoeg van de eenzijdigheid in de beoordeling van wetenschappelijke prestaties (NRC Handelsblad 18 mei). Wat ze winnen aan internationaal prestige, verliezen ze aan maatschappelijke waardering in het eigen land. Er wordt te veel gepubliceerd en vooral te veel in specialistische internationale tijdschriften. Dergelijke artikelen bereiken gemiddeld vijf lezers: 'Wat telt als publicatie bereikt niet langer enig publiek, terwijl wat wel door het publiek wordt gelezen, niet wordt erkend als publicatie'. Met dat laatste wordt gedoeld op publicaties in de Nederlandse taal (artikelen, boeken, bijdragen in kranten met een bespiegelend karakter, etc.) De Amsterdamse socioloog Jan-Willem Duyvendak vindt dat meer typen publicaties zouden moeten meetellen in de beoordeling van wetenschappelijk werk: 'het is nu volstrekt doorgeslagen naar één bepaald type wetenschappelijke output'.

Het lijkt erop alsof de sociale wetenschappen door hun internationale-publicatiedrang zich hebben losgezongen van het eigen land en verregaand in zichzelf gekeerd zijn geraakt. Daarmee zijn ze een gevaarlijke weg ingeslagen: zonder maatschappelijke waardering wordt het voortbestaan van de sociale wetenschappen bedreigd. De affaire-Stapel heeft al laten zien dat het publieke oordeel over de sociale wetenschappen in snel tempo uiterst negatief werd. De ruimtevaartingenieur Schöyer schreef op 5 nov. 2011  in NRC Handelsblad dat de psychologie wel kon worden opgeheven als iemand als Stapel zo zijn gang kon gaan en zijn collega's hem beschouwden als behorend tot de top. Het valt te vrezen dat de sociale wetenschappen als ze zo doorgaan niet van dit imago af zullen komen.