Win-win?

Was dit nu een win-win-situatie? Krant (in dit geval Trouw) krijgt een primeur, en fraudeur (in dit geval Diederik Stapel) krijgt een podium. Hij wil een 'tweede kans' en mag zich van Trouw onbelemmerd in de etalage plaatsen. Resocialisatie is een groot goed, voor een maatschappij een teken van beschaving. Maar moet de 'resocialisant' dit per se luidkeels opeisen? Ik gun Stapel het beste, maar dit interview wekt weinig sympathie (zie ook de commentaren die het opriep).

Maar ik wil het over iets anders hebben. De sociale psychologie heeft door de affaire flinke klappen opgelopen. In de media zijn de schijnwerpers gezet op de 'experimentjes' van de sociaalpsychologen, waarbij de 'vleeshufters' nooit ver weg zijn. Zo'n imagoschade is moeilijk te repareren. De genadeloze manier waarop de commissie-Levelt de onderzoekscultuur in de gehele sociale psychologie ('van hoog tot laag') heeft getypeerd, hielp ook niet mee. Het zou gaan om 'slodderwetenschap' waarin het met de methodologische regels niet al te nauw werd genomen - geen fraude, maar wel een omgeving waarin fraude kon gedijen.

Stapel spreekt zich in het interview uit over het geweld dat de commissie-Levelt zijn voormalige vakgebied zou hebben aangedaan. Hij schaart zich daarmee in het koor van de boze sociaal-psychologen die vinden dat Levelt het rapport moet rectificeren. Maar in zijn drang tot zelfrechtvaardiging wrijft Stapel zelf onbezonnen op de vlek op het blazoen van de sociale psychologie. Wat zegt hij? Na de - grotendeels door hemzelf veroorzaakte imagoschade - heeft de sociale psychologie 'zich herpakt': ze staat nu vooraan, wat betreft integriteit. 'Ze zijn nu lichtjaren verder dan andere wetenschapsgebieden.' Impliciet staat hier dat Levelt gelijk had: er was een probleem met wetenschappelijke integriteit in de sociale psychologie. En, mind you, als gevolg van Stapels fraude heeft het vakgebied een grote sprong voorwaarts gemaakt! Dat is niet te danken aan de 'ouderen' , aldus Stapel: 'Vooral veel jonge onderzoekers houden zich bezig met het heel goed en degelijk uitvoeren en repliceren van onderzoeken.'

Inmiddels lijkt ook de commissie-Levelt een imagoprobleem te krijgen. Een oud-promovenda van Stapel deed in dezelfde aflevering van Trouw een boekje open over de interviewtechnieken van de commissie: suggestieve vragen, gebrek aan systematiek en geen controleerbare verslaglegging van de gesprekken. Het zou de commissie sieren als ze hier serieus en gedocumenteerd uitleg over zou geven. Mogelijk gaat het om een uitglijer in één van de gesprekken, en is de commissie in haar interviewmethode verder net zo streng in de leer geweest als in haar methodologische eisen aan de sociale psychologie. Ik wil het hopen, maar ben er nu toch niet helemaal zeker van.